Унапредување на инклузијата на попреченоста за да се зајакне одржливиот развој

Владите, меѓународните, регионалните и националните организации, лицата со попреченост и граѓанскиот сектор ги оценија достигнувањата и се обврзаа  да работат повеќе на унапредување на инклузијата на попреченоста ширум светот на вториот Глобален самит за попреченоста одржан во февруари.

Тимот на ОН во земјата се приклучи кон овие заложби. Заедно со партнерите, ОН ги разгледаа минатите и тековните напори за поддршка на инклузивен и одржлив развој во Северна Македонија и започнаа неколку нови иницијативи. Во тесна соработка со Владата, независните институции за човекови права, лицата со попреченост и нивните претставнички организации и поширокото граѓанско општество, ОН ја поддржаа подготовката и спроведувањето на системски реформи со цел лицата со попреченост да го уживаат истиот стандард на еднаквост и права како секој друг член на општеството.

Врз основа на информираност за ставовите на лицата со попреченост, агенциите на ОН придонесоа за рационализација на конкретни политики и интервенции за попреченоста низ повеќе разни сектори. Зајакнувањето и учеството на лицата со попреченост претставува клучен принцип во сите активности и е во согласност со Конвенцијата за правата на лицата со попреченост (КПЛП) и заложбите за Агендата 2030 и ЦОР.

Денеска училиштата стануваат поинклузивни, големите институции за деца со попреченост без родителска грижа се затворени, а процесот на деинституционализација е во тек.  Воспоставени се низа на сервиси за индивидуална поддршка во заедниците за да се задоволат здравствените, социјалните, образовните потреби и можности, како и потребите и можностите во областа на  вработување и сексуално и репродуктивно здравје. ОН тежнеат кон создавање на поголема сензитивност на овие сервиси за попреченоста, родот, возраста и културата, поголема географска и етничка избалансираност и приспособеност на  ранливите и маргинализираните групи.

Повеќето од овие активности се остваруваа преку првата заедничка програма, финансирана од Партнерството за правата на лицата со попреченост на ОН (УНПРПД) во текот на 2018-2020. Инклузијата на попреченоста и правата остануваат приоритет на ОН и овие заложби ќе продолжат и понатаму со втората заедничка програма во текот на 2022-2024.  ОН ќе поддржуваат интервенции за образовните политики (рана проценка на функционирањето),  финансиска анализа,  социјална заштита и пристап до пазарот на труд и вклучување на услуги за сексуалното и репродуктивното здравје  и родово базираното насилство коишто се сензитивни на попреченоста. Лицата со попреченост доследно ќе се зајакнуваат за да ги уживаат своите права и да учествуваат во одлуките коишто влијаат на нив за да водат независен живот, особено оние за кои е најверојатно дека се изоставени.

Воспоставувањето на националната рамка за мониторинг помеѓу Народниот правобранител и лицата со попреченост, ОЛП и граѓанскиот сектор е уште една одредница , поддржана од ОН, што ќе ја забрза имплементација на КПЛП во земјата. Овој нов институционален механизам, започнат во април 2021, ги зајакнува можностите за целисходно и ефективно учество на лицата со попреченост во унапредувањето и следењето на нивните права.

На почетокот на март, заедно со Народниот правобранител на Северна Македонија, ОН беа домаќини на регионална конференција на којашто беше поттикнат дијалог за независен механизам за мониторинг на КПЛП.  Над 120 претставници од националните институции за човекови права, движењата за попреченост и граѓанскиот сектор низ Западен Балкан и Европа, како и Комитетот за КПЛП и развојниот систем на ОН споделија искуства и добри практики, и беа прикажани различни модели на инклузија и ангажман со лицата со попреченост и ОЛП во процесот на мониторинг. Беше испратена силна порака дека работејќи заеднички и посилно, нашите општества можат да станат поинклузивни.

Покрај остварениот напредок, неопходно е да се работи повеќе на унапредување на правата на лицата со попреченост особено во време на досега невидени кризи. Јас тука гледам три предизвици.

Прво, потребен ни е поголем развој за инклузија на попреченоста. Лицата со попреченост и понатаму се во голема мера невидливи во главните општествени случувања, и понатаму се соочуваат со бариери и се изложени на стигма и насилство.

Второ,  потребна ни е поголема и подлабока соработка. Само работејќи заедно – со владите, меѓународните организации, граѓанското општество и приватниот сектор – ќе можеме ефективно да ги спроведеме обврските од КПЛП и ветувањата за Агенда 2030.

Трето, потребно е и лицата со попреченост да се вклучат во тоа. Во секоја активност што ја преземаме треба да го вклучиме нивниот моќен повик „Ништо за нас, без нас.“