Zgjidhje sistematike si përgjigje e krizës globale të ushqimit dhe energjisë

Shkup, 21 Dhjetor 2022. - Në konferencën me titull "Shiko më tej", e cila u mbajt sot në Shkup në organizimin e Kombeve të Bashkuara, përfaqësues të disa agjencive të OKB-së së bashku me ekspertë ndërkombëtarë dhe përfaqësues të qeverisë diskutuan për masat kyçe që po ndërmerr dhe duhet të ndërmarrë në të ardhmen Republika e Maqedonisë së Veriut për të tejkaluar sfidat e krizës ushqimore dhe energjitike.

“Kriza aktuale është në shumë mënyra e paprecedentë. Megjithatë, shkaqet kryesore dhe shtytësit nuk janë as të reja dhe as befasuese dhe pasqyrojnë paaftësinë tonë për t'i dhënë përparësi përparimit të Objektivave të Zhvillimit të Qëndrueshëm. Zgjidhjet e politikave janë komplekse. Ne duhet t'u përgjigjemi nevojave imediate për të nxjerrë njerëzit nga varfëria, por duhet të mbështesim edhe bizneset për të shpëtuar vendet e punës, me masa konkrete për të siguruar rezultatet më të mira të mundshme me burimet në dispozicion. Më e rëndësishmja, politikat duhet të jenë sistematike, të qëndrueshme dhe vizionare për të siguruar që, pavarësisht sfidave, ne të mbetemi fuqimisht të fokusuar në rritjen dhe zhvillimin e qëndrueshëm. Kjo kërkon të dhëna në kohë dhe të sakta, bashkëpunim dhe koordinim”, tha në hapje të konferencës Koordinatore e Përhershme e OKB-së, Rosana Duxhak.

Në panel, zëvendëskryeministri për Çështje Ekonomike, Fatmir Bytyqi, theksoi se problemet duhet të zgjidhen sistematikisht. “Nëse nuk zgjidhen sistematikisht, problemet rriten. Për shembull, kemi vite që flasim për digjitalizimin, por ai ishte vetëm sipërfaqësor dhe jo thelbësor. Digjitalizimi kërkon një ndryshim thelbësor në sjelljen e palëve të interesuara dhe qytetarëve. Nuk kemi hyrë në asnjë segment që ta zgjidhim problemin ashtu siç duhet ta zgjidhim”, thotë Bytyqi. “Sa i përket krizës energjetike, ne e kuptojmë që prodhimi është i rëndësishëm, por e dinim që jemi 35 për qind të varur nga importi i energjisë. Ishte bukur sepse çmimi ishte i mirë. Sapo vjen kriza, të gjithë pyesin pse nuk zgjidhet problemi. Ky problem nuk zgjidhet brenda natës. Problemi është përsëri sistemik. Duhet të kishte nisur të zgjidhej 10 vjet më parë dhe atë në fushën e energjive alternative. Energji e gjelbër. Tani po përpiqemi t'i kthejmë kohëmatësit e vjetër në trafik me pak ndërhyrje. Por kjo nuk është një zgjidhje. Zgjidhja është energjia e gjelbër, kalim në energjinë e gjelbër”, shtoi zëvendëskryeministri për Çështjet Ekonomike.

Zëvendës përfaqësuesi i UNICEF-it, Artur Aivazov, theksoi se goditjet nga rritja e çmimeve prekin në mënyrë disproporcionale familjet me më shumë fëmijë dhe familje më të varfra, për shkak të të ardhurave të tyre më të ulëta dhe përqindjes më të madhe të konsumit të ushqimit dhe energjisë në buxhetet e tyre familjare. Rritja e çmimeve të ushqimeve i lë këto familje me shumë pak mjete për të plotësuar nevojat e tjera bazë. Aivazov tregoi se qeveria duhet të marrë në konsideratë masa shtesë për të reduktuar barrën e fëmijëve dhe grupeve të tjera të cenueshme, duke përfshirë zgjerimin e aksesit dhe vëllimit të transfertave ekzistuese të parave të gatshme dhe për të siguruar që kriza buxhetore të mos prishë shërbimet bazë të kujdesit shëndetësor. , mbrojtjen sociale dhe arsimimi.

Duke iu drejtuar konferencës, Zëvendës Përfaqësuesi Rajonal i FAO-s për Evropën dhe Azinë Qendrore, Nabil Gangi, theksoi se nga një këndvështrim afatgjatë, është e rëndësishme të merren parasysh shkaqet strukturore të krizës ushqimore dhe për të pasur një qasje më të mirë ndaj zgjidhja e këtij problemi, bën dallimin midis çështjeve që prekin aksesin në ushqim dhe çështjeve që ndikojnë në disponueshmërinë e ushqimit. Për sa i përket aksesit në ushqim, situata është shumëdimensionale dhe reflekton ndërlidhjen komplekse mes krizave ushqimore, energjitike dhe financiare. Sipas Gangit, adresimi i sfidave të sigurisë ushqimore të shkaktuara nga krizat aktuale kërkon një qasje të "sistemeve agro-ushqimore", të cilën FAO e promovon për të vepruar jashtë kornizave të zakonshme sektoriale. Është një kombinim sistematik i politikave, investimeve dhe zgjidhjeve të fokusuara në përmirësime të qëndrueshme në produktivitet dhe efikasitet, elasticitet më të madh dhe sigurimin e ushqimit të mjaftueshëm të shëndetshëm për të gjithë.

“Kërkimet empirike tregojnë se një sistem financiar i zhvilluar mirë mund të rrisë rritjen deri në 1 për qind, dhe më e rëndësishmja, të ulë varfërinë. Sistemet financiare kontribuojnë në nxitjen e kursimeve dhe kanalizimin e tyre në investime, të cilat janë të rëndësishme për rritjen e vëllimit të kapitalit dhe produktivitetit, të cilat nga ana e tyre janë përcaktuesit kryesorë të rritjes afatgjatë”, tha Guvernatorja e NBRSM-së, Anita Angelovska - Bezhoska. “Rëndësia e financave është veçanërisht e madhe në këto rrethana krize që theksojnë dobësitë strukturore dhe nevojën për një transformim të gjelbër dhe dixhital të ekonomisë. Për ne është pozitive që mbështetja kreditore për transformimin e gjelbër po rritet, gjegjësisht kreditë për këtë qëllim në tri vitet e fundit kanë shënuar rritje prej 80%”, thotë Angelovska Bezhoska.

Sipas Përfaqësuesit të Përhershëm të UNDP-së, Armen Grigoryan, kriza me siguri do të vazhdojë në vitin 2023 dhe është e vështirë të parashikohet se në cilin drejtim do të zhvillohen gjërat. “UNDP dhe agjencitë e tjera të OKB-së në vend, së bashku me partnerët e tjerë të zhvillimit, janë këtu për të mbështetur institucionet dhe qytetarët dhe për të kontribuar në dialogun publik dhe ndërtimin e konsensusit rreth politikave specifike dhe masave të tjera që do të kontribuojnë në adresimin e sfidave aktuale të zhvillimit dhe ndikimin e krizë globale. Megjithatë, ne tani kemi një kuptim më të mirë të dobësive dhe shkaqeve rrënjësore të krizës, faktorëve të brendshëm dhe të jashtëm dhe propozojmë rrugë sistematike në përgjigje të krizës. Një nga gjërat që duhet t'i kushtohet vëmendje është ekonomia gri, e cila, sipas hulumtimeve, arrin diku rreth 35 për qind që hyn në sistem për të paguar taksat. Gjëja e dytë është inkurajimi i ndërmarrjeve të vogla dhe të mesme dhe bashkëpunimi rajonal”, tha Grigoryan.

Ministri i Financave, Fatmir Besimi, theksoi se tre vitet e kaluara, të cilat janë shënuar me krizë, kanë lëvizur kornizën afatmesme të caqeve të planifikuara fiskale, me qëllim konsolidimin e financave publike dhe qëndrueshmërinë e tyre afatgjatë. "Por në të njëjtën kohë, politikëbërësit na japin mundësinë dhe na tregojnë se ku në sistem kemi nevojë për ndryshime. Kjo është arsyeja pse ne mendojmë se është mirë të zbatohet agjenda e reformës në episode krizash."

Ai shtoi se ky vit, ndryshe nga sa pritej, nuk ishte vit i përshtatshëm për konsolidim fiskal, dhe nevojiten masa për të mbështetur qytetarët, ekonominë dhe për prodhim më të madh të energjisë elektrike nga kapacitetet vendase për përballimin e krizës energjetike dhe të çmimeve.

“Në këto kushte, Qeveria iu drejtua me sukses racionalizimit të anës së shpenzimeve të Buxhetit, me çka deficiti i arritur në masë të madhe mbahet në kuadër të objektivave fiskalë, të cilët deri në vitin 2027 duhet të reduktohen në 2.8% të deficitit buxhetor të PBB-së dhe borxhi publik nën 60%”, tha Besimi.

Qëllimi i agjencive të Kombeve të Bashkuara, UNDP, FAO dhe UNICEF, së bashku me partnerët kombëtarë dhe ndërkombëtarë, është të gjejnë zgjidhje të qëndrueshme dhe afatgjata që do t'u përgjigjen nevojave të grupeve vulnerabël dhe në të njëjtën kohë do të mbështesin rritjen dhe zhvillimin, në kushtet e inflacionit të lartë dhe burimeve modeste financiare.